YURDUMUZU TANIYALIM
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ:Yeryüzündeki doğal unsurların oluşturduğu görünümlerdir.
ÇEVRE:İnsanın hazır bulduğu hava , su , toprak , bitki ve hayvanların bütünüdür.
DOĞAL AFET:Doğada bazı etkenler sonucunda oluşan doğal yıkımlardır.
DOĞAL ORTAM:İnsan etkisinin az olduğu veya hiç olmadığı yerlerdir.
BEŞERİ ORTAM:İnsanın ihtiyaçları doğrultusunda doğal ortamı değiştirerek meydana getirdiği ortamdır.
• Türkiye fiziki haritası yeryüzü şekillerini gösterir.Mavi,yeşil,sarı ve kahverenginin anlamları şunlardır;
1-Deniz ve göller mavi rengin tonlarıyla gösterilir.
• Az derin sular açık mavi
• Çok derin sular koyu mavi
• Akarsular koyu mavi ile gösterilir.
2-Karalarda ise;
• Deniz seviyesinden (Deniz seviyesi “0 metre” kabul edilir.)fazla yüksek olmayan yerler yeşil ve tonları ile
• Deniz seviyesinden orta yükseklikteki yerler açık kahverengi ile
• Deniz seviyesinden çok yüksekteki yerler koyu kahverengi ile gösterilir.
HARİTA:Yeryüzünün tamamının veya bir bölümünün ,kuşbakışı görünüşünün,belli bir ölçeğe göre küçültülerek bir düzlem veya kağıt üzerine çizilmesine denir.
İKLİM:Yeryüzünün geniş alanlarında uzun yıllar boyunca etkili olan ortalama hava koşullarına denir.
Yurdumuzda üç farklı iklim görülür.Bunlar;
1-Akdeniz iklimi
2-Karadeniz iklimi
3-Karasal iklimdir.
1-AKDENİZ İKLİMİ:
• Yazlar sıcak ve kurak,kışlar ılık ve yağışlıdır.
• Akdeniz ve Ege kıyılarında etkili olup,Marmara Denizi ve çevresinde de görülür.
• Sadece çok yüksek kısımlarda kar ve don olayları görülür.
Bitki örtüsü maki ve kızıl çam dır.
2-KARADENİZ İKLİMİ:
• Yazlar serin,kışlar ılık ve her mevsim yağışlıdır.
• Yurdumuzun Karadeniz kıyılarında görülür.
• Yurdumuzda en fazla yağış alan yeri Rize’dir.
• Bitki örtüsü ormandır.
• En çok yağış sonbaharda görülür.
3- KARASAL İKLİM:
• Kışları soğuk ve kar yağışlıdır.
• Gece-gündüz arasındaki sıcaklık farkı fazladır.
• Ülkemizde en şiddetli karasal iklim Doğu Anadolu Bölgesi’nde görülür.
• Bitki örtüsü bozkırdır.
• En uzun ve soğuk kış Erzurum,Ağrı ve Kars’ta görülür.
• Türkiye’nin en sıcak yeri Güneydoğu Anadolu Bölgesi’dir.
İKLİM TİPLERİNİN FARKLILIK GÖSTERMESİNİN NEDENLERİ:
1. Yeryüzü şekillerinin çeşitliliği,
2. Yükseklik farklılıkları,
3. Üç tarafının denizlerle çevrili olması,
4. Dağların uzanış biçimleridir.
DAĞ:Çevresine göre yüksek olan inişli çıkışlı yer şekilleridir.
Dağlar iki bölümde incelenir;
1-Tek dağlar
2-Sıra dağlar
TEKDAĞ:Bulundukları yerde tek başına yükselen dağlardır.(Erciyes Dağı,Ağrı Dağı,Hasan Dağı,Murat Dağı)
SIRA DAĞLAR:Aralıksız diziler halinde uzanan dağlardır.(Toroslar,Kuzey Anadolu Dağları)
GEÇİT:Dağlık yerlerin ulaşıma imkan veren yerleridir.Yurdumuzdaki geçitler;
-Kalkanlı Geçidi(Doğu Karadeniz Dağları)
-Gülek Boğazı,Sartavul Geçidi(Toroslarda)
En yüksek dağımız Ağrı Dağı’dır.
OVA:Çevresine göre alçakta olan düzlüklerdir.
Yurdumuzda ovalar iki türdür.Bunlar;
1-KIYI OVALARI:
• Denize yakın olanlardır.
• Irmakların taşıdığı alüvyonların birleşmesiyle oluşmuştur.
• Yüksekliği azdır.Delta adı verilen bu ovaları bazıları şunlardır;
• Kızılırmak ‘ın denize döküldüğü yerde Bafra Ovası
• Yeşilırmak’ın denize döküldüğü yerde Çarşamba Ovası
• Seyhan,Ceyhan ve Tarsus nehirlerinin denize döküldüğü yerde Çukurova
• Büyük Menderes,Küçük Menderes,Gediz,Bakırçay,Ergene ovaları da akarsuların taşıdığı alüvyonlarla oluşmuş alçak ovalardır.
2-ÇÖKÜNTÜ OVALARI:
• Yurdumuzun iç kesimlerinde,
• Denizden uzak ve çok yüksekte bulunur.
Bursa,Eskişehir,Ankara,Konya,Erzurum,Erzincan,Malatya,Yüksekova,Muş,Iğdır,Harran ovaları bunların en önemlileridir.
PLATO:Çevresine göre yüksekte kalmış geniş düzlüklerdir.Bu düzlükler akarsular tarafından derince yarılmıştır.Bunlardan;
• Haymana,Cihanbeyli,Obruk,Uzunyayla ve Bozok platoları İç Anadolu Bölgesi’nde
• Yazılıkaya Platosu Batı Anadolu’da
• Taşeli platosu Akdaeniz Bölgesi’nde
• Gaziantep ve Şanlıurfa platoları Güney Anadolu Bölgesi’nde
• Erzurum ve Kars platoları ise Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alır.
VADİ:Akarsuların yatağını derinleştirerek oluşturduğu uzun oluklara denir.
AKARSULAR:Belli bir kaynaktan doğan ,yağmur ve kar suları ile beslenen ve arazinin eğimine göre akıp giden sulara denir.
YURDUMUZDA DOĞUP YİNE YURDUMUZDA DENİZE DÖKÜLEN AKARSULAR:
Yeşilırmak-Kızılırmak-Sakarya-Seyhan-Susurluk-Bakırçay-Gediz-Ceyhan-K.Menderes-B.Menderes-Göksu-Tarsus’tur.
YURDUMUZDA DOĞUP SINIRLARIMIZ DIŞINDA DENİZE DÖKÜLEN AKARSULAR:
Dicle-Aras-Çoruh-Fırat-Kura
SINIRLARIMIZ DIŞINDA DENİZE DÖKÜLEN AKARSULAR:
Meriç ve Asi
GÖLLER:Yeryüzünün çukurlarına toplanmış ,akıntısı olmayan durgun sulara denir.Göller akarsularla,yer altı sularıyla ve yağışlarla beslenir.Ülkemizde göller iki türlüdür.
1-Doğal göller
2-Baraj gölleri
DOĞAL GÖLLERİMİZ:Yurdumuzda irili ufaklı 200 göl vardır.
TATLI SU GÖLLERİ:Sapanca Gölü-İznik Gölü
TUZLU SU GÖLLERİ:Tuz Gölü
SODALI SU GÖLLERİ:Van Gölü
BARAJ GÖLLERİMİZ:Akarsuların üzerinde kurulan barajların oluşturduğu göllerdir.
1. Fırat üzerinde;Keban,Atatürk,Karakaya
2. Kızılırmak üzerinde;Hirfanlı
3. Sakarya üzerinde;Sarıyar baraj gölleri vardır.
BARAJLAR:
1. Sulama yapmak,
2. Su taşkınlarını önlemek
3. Elektrik santralleri kurmak amacıyla akarsular üzerine yapılır.
GÖLLERİMİZDEN;
1. Tuz ve soda elde etmede
2. Balıkçılıkta
3. Sulamada
4. Ulaşımda
5. Turizmde yaralanırız.
YURDUMUZDA NÜFUS:Sınırları belli olan bir alanda yaşayan insan sayısına nüfus denir.Nüfus belli aralıklarla yapılan sayımlarla tespit edilir.Türkiye’de ilk nüfus sayımı 1927 yılında ,son nüfus sayımı 22 Ekim 2000 yılında yapılmıştır.Nüfusla ilgili çalışmalar Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) tarafından yürütülür.
-Bir ülkede yada bölgede km2 ye düşen kişi sayısına nüfus yoğunluğu denir.Yurdumuzda nüfus yoğunluğu;
• Kıyı bölgelerimizde
• Tarıma elverişli yerlerde
• Sanayi ve ticaret merkezlerinde
• Madenciliğin geliştiği yerlerdedir.
DOĞAL AFETLER:Deprem,erozyon,sel baskını,çığ,toprak kayması ve yangındır.
DOĞAL AFETLER VE KORUNMA YOLLARI
DEPREM:Deprem yeryüzünün kısa süreli sarsılmasıdır.Depremin süresini ve büyüklüğünü ölçen aletlere sismograf denir.
Depremde zarar görmemek için;
1. Evler sağlam zemin üzerin ve aralıklı yapılmalıdır.
2. Depremin sık olduğu yerlerde evler iki kat yapılmalıdır.
3. Büyük yapılar demirli kolon yöntemiyle yapılmalıdır.
4. Yapılarda kerpiç,çamur ve yuvarlak taş kullanılmamalıdır.
5. Toprak damlar yerine çatılı evler yapılmalıdır.
6. Deprem sırasında telaş ve heyecandan kaçınılmalıdır.
7. Yapılar çok katlı olmamalıdır.
8. Ev ve iş yerlerinde deprem çantası bulundurulmalıdır.
EROZYON:Toprağın verimli tabakasının su ve rüzgarın etkisiyle taşınmasıdır.Korunma çareleri;
1. Ekili,dikili arazilerde yamaçlar ağaçlandırılmalıdır.
2. Arazi yukarıdan aşağı değil enine sürülmelidir.
3. Teraslama yapılmalıdır.
4. Akarsular üzerine barajlar yapılmalıdır.
5. Suların hızlı akışı önlenmelidir.
6. İnsanlar eğitilmeli ve çevre bilinci verilmelidir.
SEL:Akarsu yatağından çıkan suyun çevreye zarar vermesine denir.Korunma yolları;
1. Ormanlık alanlar çoğaltılmalıdır.
2. Akarsular üzerine barajlar ve bantlar yapılmalıdır.
3. Tarım alanlarının çevresine kanallar açılmalıdır.
ÇIĞ:Yüksek dağların dik yamaçlarındaki kar kütlesinin bir yerinden koparak aşağı doğru kaymasıdır.Korunma yolları;
1. Doğal bitki örtüsü korunmalıdır.
2. Yamaçlar basamaklandırılıp ağaçlandırılmalı ve çığ kıranlar yapılmalıdır.
3. Şiddetli seslerin çığa neden olacağı unutulmamalıdır.
TOPRAK KAYMASI:Eğimi fazla olan yamaçlardaki taş,toprak tabakası ve kayaların aşağı doğru kayarak yer değiştirmesidir.Korunma yolları;
1. Yamaçlar basamaklandırılıp ağaçlandırılmalıdır.
2. Yol kenarına sağlam duvarlar yapılmalıdır.
3. Toprak kayması olan bölgelere bina ve ev yapılmamalıdır.
YANGIN:Ateşin kontrolden çıkıp gittikçe büyüyerek zarara yol açmasıdır.
Yurdumuz yedi coğrafi bölgeye ayrılmıştır.Bunlar;
1. Ege Bölgesi
2. Akdeniz Bölgesi
3. Marmara Bölgesi
4. İç Anadolu Bölgesi
5. Karadeniz Bölgesi
6. Güneydoğu Anadolu Bölgesi
7. Doğu Anadolu Bölgesi’dir.