TURKiYEDEKi TEHLiKE

Bir Çoğumuz deniz ile iç içe olduğundan aynı zamanda bu ortamda yaşayan tehlikeli ve zehirli deniz canlılarıyla da mücadele etmek zorunda kalmışızdır Ya da kalacağız. Tehlikeli olan bu deniz canlıları tehlikeleri bakımından 3 kısımda incelenmektedir.

1-Saldırıcı ve yırtıcı canlılar ( köpek balıkları vb. )

2-Fanerotoksik (açık zehirli) canlılar ( batırarak zehirleyenler )

3-Kriptotoksik (gizli zehirli) canlılar ( yenmesi halinde zehirleyenler )

ELEKTRİK BALIĞI Torpedo Marmorata ZEHİRLİ

Bir köpek balığı türüdür. Sıcak ve ılıman denizlerin 100-150 metreye varan diplerinde fazla göç etmeden yaşar. Boyu 150 santimetre olabilir. Genelde avlanmak için veya tehlike halinde 100-220 volta varan, insan için tehlikeli fakat öldürücü olmayan kısa süreli elektrik çarpması yapar. Bahar-yaz aylarında çiftleşerek ürer. Dişileri 14-15 canlı yavru yapar. Eti yenebilir, fakat ülkemizde fazla tüketilmez.

FENER Lophius Piscatorius ZEHİRLİ

Kıyılardan 500 metreye kadar derinlerde yaşayan, boyları 2 metreye erişebilen, bir dip balığıdır. Hareketsiz yatar ve antenleriyle avını kendine çekerek çok büyük ağzıyla kendi büyüklüğündeki balıklan bile yutar. Pulsuz ve çıplak vücudunu kapsayan sıvı, insan cildi için tehlikelidir. Mart-ağustos arası derinlere inerek ürer. 6-7 yaşırıda bir dişi, 1 milyon yumurta verir. Eti beyaz ve çok lezzetlidir. Ekonomik değeri yüksektir. Şeker hastalığı tedavisinde kullanılan ensülin ilacı, ilk kez fener balığı pankreasından elde edilmiştir.

KUM TRAKONYASI Trachinus Araneus ZEHİRLİ

Ilık denizlerin sahil bölgelerinde 2-3 metreden 100-150 metreye varan derinliklerde yumuşak kumlar arasında ömür geçirir. Beslendiği küçük balıklar, böcek, yumuşakça ve kurtlara karsın çok Süratli bir avcıdır. En fazla 50 santimetreye büyüyebilir. Dikenleri trakonya gibi zehirli ve insan için tehlikelidir. Eti lezzetli olmakla beraber tehlikesinden ötürü az avlanıldığı için ekonomik değeri yoktur. Kışın derin sularda geçirip, mart basından itibaren sığlara sokulup, yaz sonuna kadar üreme yapar.

LİPSOS Scorpaena Scrofa ZEHİRLİ

50 - 60 cm. ye ve 4 - 5 kg.' a kadar büyüyebilen Lipsos balıkları sıcak ve ılık denizlerimizin sahil kıyılarından 1000 m. ye kadar inen derinliklerde bitkilerle örtülü taşlık çakıllı ve kumlu düzeylerde yaşar. Bilhassa Marmara ve Ege' de çok rastlanır. Eti çok lezzetli ve yararlıdır. Et yiyen bir balık olan Lipsos ilkbahar aylarında ürer. Yaklaşık 3 000 yumurta döker. Dikenleri çok zehirlidir.

MÜREN Murenea Helena ZEHİRLİ

İngilizce adı Moray cel’ dir Boyları 15 m’ ye kadar uzayabilir Görünüşleri yılanı andırır yanlarından yassılaşmıştır Göğüs yüzgeçleri olmayan Mürenin kuvvetli çeneleri son derece keskin dişlerle kaplıdır Genelde renkleri esmer olup üzerlerinde sarı lekeler bulunur

Ege ve Akdeniz kıyılarında rastlanabilecek mürenler sanıldığı gibi saldırgan değildir Kayaların içindeki oyuklarda yaşayan bu hayvanlara dikkat etmek gerekmektedir Yuvalarına el sokulmadıkça yada zıpkınlanmadıkça pek insanlara saldırmazlar Koku alma duyusu çok gelişmiş olan mürenleri balıkadamların yanlarında taşıdıkları avlamış oldukları balıklarda uyarabilmektedir Bir kez ısırdıkları zaman öldürünceye kadar çeneleri açılmayabilir oldukça derin ve çok geç kapanan bir yara acarlar Zehirli olmamakla birlikte ağızlarındaki çok çeşitli bakteriler nedeniyle ısırılan yer çoğunlukla iltihaplanır Kişinin duyarlılığına bağlı olarak durum ağırlaşabilir Yara, sabunlu su ile yıkandıktan sonra kanama varsa durdurulmalıdır hasta en yakın sağlık kuruluşuna götürülmelidir

RİNA Dasyatis Pastinaca ZEHİRLİ(iğneli vatoz)

İngilizce adı Thornback Ray’ dir. Genellikle kumlu diplerde yaşarlar. Görüntü olarak yassı ve koyu renkli olup, kalkan balığına benzerler. kuyruğunda zehirli dikenler mevcuttur. Zehirli dikeninin sokması halinde derhal şiddetli bir darbe gibi hissedilmekte ve dayanılmaz bir sancıya dönüşmektedir. Kusma, terleme, karın ağrısı ve kalp çarpıntısına yol açmaktadır. Eti zehirli ve tehlikelidir. İskorpit balığına uygulanan tedavi yöntemi uygulanmalıdır.

Kuyruğunda türe göre bir yada iki adet iğne adı verilen diken bulunur. Bu diken bir ok başı gibi ete girişi kolay çıkışı ise zordur. İnsan bedenine batarsa geriye dokulardan bir miktar parçayı alarak çıkar.

Aslında zehir içermeyen bu dikenin esas etkisi bu konunun esasını oluşturan mekanik etki şeklindedir. Yani kesici, delici ve parçalayıcı zararı vardır. Bu etki öyle böyle değildir. Şişe kırığı kesiğinin 10 katı bir acı yaşanır. Diken çıkartılırken dokuya zarar verilmişse acı daha da artar ve iyileşme iyice gecikebilir.

hemen hemen tüm vatozların leşle beslenmeyi tercih etmeleri, dibin çamurlu ortamlarında yaşamaları ve benzeri nedenlerle vucutlarında ve özellikle dikenler çevresinde enfeksiyon yapan çeşitli bakteriler bulunur.

Dikenin dokuya verdiği harabiyet, dışarıdan gelen yada hayvanın vücudundan bulaşan kangren yapıcı ve tetanoza sebep veren bazı bakterilerin yara bölgesinde hızla yayılıp enfeksiyon oluşturmasına neden olur.

Bu tür yaralar zor iyileşmekte ve hastaya uzun süre acı vermektedir.

Gerek dalarak zıpkınla avlananlar, gerek su altı fotografçıları gerekse olta ile avlananlar sık sık bu balıklarla karşı karşıya gelir.

Sırasıyla;

Zıpkınla avlananların bu balıktan uzak durmaları ve asla gereksiz güvene kapılarak bu türlere tetik çekmemeleri şiddetle tavsiye edilir.

Serbest dalıcılar, su altı fotografçıları ve plajlarda su içerisinde zemine basanlar da bu balığa dikkat etmelidir. Bastıkları ve oturdukları yeri kontrol etmeleri bu türü beslemeye kakmamaları yararlı olur. Belgesellerde seyrettiğimiz vatoz ve köpek balığı besleyiciler bu konuda ülkemiz için doğru örnekler değildir. Alıştırma devresi geçirmemiş yabani balıklar her zaman tehlikeli olur.

Olta balıkçıları eğer dikenli vatoz yakalamışsa kösteği keserek ondan kurtulmalı, gerekiyorsa dikenin tehlikesine maruz kalmamak için takımı bir kaç metre uzağından kesmelidir.

Her şeye rağmen diken batmasıyla karşı karşıya kalırsak, çıkartmaya uğraşmadan hızla bir sağlık kuruluşuna başvurmalıyız. Diken çok derinlere inmemiş ve biz çıkartabiliyorsak yara etrafı sterilize edilmeli ve temizlenerek pansuman edilmelidir.

TRAKONYA Trachinus Draco ZEHİRLİ

İSKORPİT Scorpaena Porcus ZEHİRLİ

Yasamı aynı aileden olan Lipsoz’un aynıdır. Farkları, iskorpitin lipsoza göre daha küçük olması (ortalama 20–30 santimetre) ve renginin koyuluğudur.*İskorpitin de dikenleri lipsoz gibi çok zehirlidir. Bu nedenle yakalandığında Dikkat edilmelidir. Eti lezzetli ve çok yararlıdır.

BALON BALIĞI (fufu / Lagocephalus sceleratus) (Yenmesi durumunda zehirliyormuş)

Erişebileceği boy: 110cm

Erişebileceği ağırlık: 7kg

Üreme dönemi: Bahar ayları sonu

Sırtı koyu renkli olup, siyah, kahverengi, üzerinde siyah veya koyu yeşil renkli noktalar bulunmaktadır. Karın kısmı beyazdır. Yanlarda iki gümüş şerit bulunan bu balık, ismini de bu şeritlerden alır. Denizde karşılaşılmaları durumunda zararsız olan bu balıkların yenmeleri durumunda oldukça zehirli oldukları bilinmektedir. Eti tetrodotoksin (TTX) ihtiva ettiğinden kas felci yaparak nefes darlığı yaratabilmekte, dolaşım yetmezliğine bağlı ölümle sonuçlanabilen zehirlenme yaratabilmektedir. Denizde yüzerken veya ellenmesi durumunda herhangi bir tehlike arz etmezler.